Merhaba.

Dijital ile arkadaş olduğumuz şu dönemde evlerimiz okula, ofise, sosyal hayata dönüştü ve siber zorbalık arttı…

    Türkiye'de internet bağlantısı olan 46 milyonun üzerinde kişi var ve 42 milyonu aktif olarak sosyal medya kullanıyor. Bu rakamlara baktığımızda internetin günlük yaşamımızda önemli olduğunu görmekteyiz. İnternet; ailenin yeni bir üyesi, hayatımızın vazgeçilmez bir parçası, bir tıkla uzakları yakınlaştıran eşsiz bir bilgi kaynağı ve kütüphane, okul, banka şubesi, bilet satış ofisidir. Amacına uygun ve bilinçli kullanıldığında, mükemmel bir teknolojidir. Kötü amaçlarla kullanıldığında ise bir suç aletine dönüşebilmektedir. Bu durum, günümüzde taciz olaylarının sosyal medyada gerçekleşmesini büyük ölçüde açıklamaktadır. Çocuklar ve gençler arasında oldukça yaygın ve mağdurlara zarar veren bir durumdur.

 

Peki, bu olaylarla neden sosyal medyada karşılaşıyoruz?

    Okul ortamında doğrudan gözlenemediği için öğretmenler tarafından tespiti zordur. Bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak birey ya da gruba yapılan teknik veya ilişkisel tarzda zarar verme davranışına ise siber zorbalık denir. Siber zorbalığın iki türü bulunmaktadır.

1. Elektronik zorbalık; bir kişinin şifrelerini ele geçirmek, web şifrelerini hacklemek, spam içeren veya bulaşıcı e-postalar göndermek gibi teknik eylemlerdir.
2. E-iletişim zorbalığı; bilgi ve iletişim yollarını kullanarak kişileri sürekli rahatsız etmek, kişilerle alay etmek, isim/lakap takmak, dedikodu yapmak ve yaymak, internet üzerinden kişiye hakaret etmek ya da kişinin rızası olmadan fotoğraflarını yayımlamak gibi ilişkisel saldırı davranışlarını içerir.

    Zorbaca davranışlara maruz kalan öğrenciler üzerinde yürütülen çalışmalarda, öğrencilerin birçok türde psikolojik sorun yaşadıkları saptanmıştır. Bu öğrencilerde, özellikle dikkat sorunları, yalnızlık duygusu, uyku bozuklukları ve depresyon belirtileri gözlenmiştir. Bazı çalışmalarda ise zorbalığa maruz kalan öğrencilerin intihar eğilimlerinin görece yüksek olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca erkeklerin kızlara göre daha fazla zorba olma eğiliminde oldukları görülmüştür. Zorba öğrencilerin okula daha az devam ettikleri ve bu öğrenciler arasında sigara ve alkol kullanımının oldukça yaygın olduğu saptanmıştır.

 

Çocuğunuzun zorbalığa maruz kaldığını nasıl anlarsınız?

• Çocuğunuz okula gitmek istemiyor (normal bir isteksizlikten daha ısrarcı olması).
• Çocuğunuz okul servisine binmemek için yol arıyor, hep sizin onu okula bırakmanızı istiyor.
• Çocuğunuzun eşyalarının sıklıkla yok olduğunu veya zarar görmüş şekilde geri getirdiğini görüyorsunuz.
• Çocuğunuz okuldaki arkadaşlarından hiç bahsetmiyor.
• Çocuğunuz okul dışı zamanlarda, okulda edindiği arkadaşlarıyla görüşmekten kaçınıyor.
• Çocuğunuzun kendisiyle ilgili olumsuz ifadeleri oluştu veya arttı.
• Çocuğunuzun vücudunda tam olarak açıklayamadığı yara veya izleri var.
• Çocuğunuzun normal düzeninde değişiklikler fark etmeye başladınız (yemek yeme, uyku, oyun vb.).
• Çocuğunuz normalden daha fazla duygu dalgalanmaları yaşıyor (öfke patlamaları, ağlama krizleri vb.).

      Yukarıdakiler sadece zorbalığa ait ipuçları değil, çocuğunuzun duygusal sıkıntıda olduğuna dair uyarılardır. Ancak çocuğunuzun zorbalığa uğruyor olma ihtimalini göz önünde bulundurmanız önemlidir.

 

Çocuğunuzun zorbaca davrandığını nasıl anlarsınız?

• Çocuğunuzun agresif bir tutumu var.
• Çocuğunuz diğer çocuklara sert davranıyor, onlarla dalga geçiyor.
• Çocuğunuz çevresindeki kişileri manipüle ediyor, baskı kuruyor.
• Çocuğunuz kolaylıkla huzursuz, öfkeli duygu durumuna geçiyor.
• Çocuğunuz bilgisayar karşısında çok fazla zaman geçiriyor (hesap çalma, çevrim içi sitelerde vakit geçirme vb.).
• Çocuğunuz gününü anlatırken arkadaşları hakkında lakaplar, aşağılayıcı ifadeler kullanıyor.
• Okuldan çocuğunuzun kendi sınıfındaki veya kendinden küçük sınıflardaki çocukları rahatsız ettiği hakkında uyarı geldi.
• Okuldan çocuğunuzun sosyal ilişkilerinde zarar verici bir tutum içerisinde olduğuna dair uyarı geldi.

 

Siber zorbalık ile nasıl mücadele etmeliyiz?

• Siber zorbalığa iten nedenler araştırılmalıdır.
• Bilişim suçlarına karşılık gelen idari ve adli cezalar konusunda insanlar bilgilendirilmelidir.
• Zorbalık mağdurlarının psikolojik destek alması sağlanmalıdır.
• Aile, çocuğunun çevresini bilmeli ve tanımalıdır.
• Yargılamadan dinlemeli, okul ile iş birliğine gidilerek yardım edilmelidir.
• Empati kurmak, durumu tartışmak, duygu ve hisleri anlamaya çalışmak gereklidir.
• Söz konusu olayın nerede, ne zaman meydana geldiği, hangi koşullarda oluştuğu konusunda grup yardımı almalıdır (Psikoeğitim)

 

Siber zorbalara karşı mücadelede ailelere düşen görevler nelerdir?

• Aileler siber zorbalara karşı çocuklarının oynadığı oyunları, video içeriklerini beraber araştırmalıdır.
• Çocuklarının izni olmadan onların vücut mahremiyetini açıkça gösteren fotoğraflarını paylaşmaktan kaçınılmalıdır.
• Çocukların sosyal medya kullanımı ortak bir karar ile süreli olmalıdır.
• Çocuklara ait her bilgi gizlenmeden sosyal medya platformlarında paylaşılmamalıdır.
• Aileler çocukları ile arkadaş olmamalıdır.
• Ebeveyn olarak hemen harekete geçilmemelidir. Çocuğunuzun zorbalık davranışlarına maruz kalması sizi öfkelendirebilir ancak çocuğunuza nasıl yardımcı olabileceğinizi sormak, birlikte çözüm aramak ve ona rehberlik etmek çok daha sağlıklı bir yoldur.
• Çocuğunuzun iyi olduğu ve onu mutlu eden bir alanı keşfetmesini sağlayabilirsiniz. Böylece çocuğunuz belli bir ortamdaki sosyal ilişkilerinde güçlük çekmesine rağmen, iyi olduğu alandaki kişiler ile olumlu ilişkiler kurabilir.
• Çocuğunuza yönelik kişisel bir saldırı olduğunu düşünmemelisiniz. Zorbalık uygulayan çocuklar karşısındakine belirli bir sebep olmadan da saldırgan davranışlarda bulunur.
• Çocuğunuza empati, saygı ve merhameti öğretmelisiniz. Zorbaca davranan birçok çocuk empati becerisinde zayıftır. Bu davranışları sergilediğinde, karşısındaki kişinin hislerini anlamasına yardımcı olmalısınız. (Rol oynayarak çocuğunuzun zorbalığa maruz kalan kişi olmasını isteyin. Siz de zorbalık yapan kişi olun. Bir zorbalık durumu canlandırın ve üzerinde konuşun. Kim nasıl hissetti? Nasıl daha uygun davranılabilirdi?)
• Çocuğunuzun tüm davranışları için sorumluluk almasına dikkat etmelisiniz.

 

    Son olarak problem çözerken daha barışçıl yöntemler izlemesi için çocuğunuza destek olmalı, sorunların daha uygun şekilde çözüldüğünü gözlemlediğinizde ona hemen olumlu geri bildirim vermeye özen göstermelisiniz.

 

Psikolojik Danışman Rüveyda BULGAN

  İnstagram:  @icimdekicocuktanbuyukleremasal

  E-posta:  rbulgan95@hotmail.com