Bu yazımızda özgül öğrenme güçlüğünden, sebeplerinden, okul öncesi ve okul dönemi belirtilerinden ve tedaviden bahsettik. Yazımız "Özgül Öğrenme Güçlüğü - Aile ve Öğretmen El Kitabı" isimli kitabımızdan derlenmiştir.
Nedir?
Bir çocuğun zekası, normal ya da normalin üstünde olmasına rağmen; dinleme, düşünme, anlama, kendini ifade etme, okuma, yazma veya matematik becerilerinde yaşıtlarına ve zekasına oranla düşük başarı göstermesi durumudur. Öğrenme güçlüğü, gelişimsel bir sorundur. Öğrenme ve algılama sorunu; çocuğun doğumuyla başlar, eğitim süreci içinde edinilmez ve yaşam boyu sürer. Dil gelişimi ve kullanımı; konuşma, okuma, yazma, matematik becerilerini etkileyen bir sorun olduğu için bireyin eğitimini, mesleğini, sosyal ilişkilerini, günlük aktivitelerini, benlik saygısını etkiler.
Öğrenme güçlüğü; görme, işitme ya da herhangi bir zeka sorunuyla ilişkili değildir. Öğrenme bozukluğunun bilinmediği toplumlarda bu çocuklar anlaşılmama sorunuyla karşılaşırlar. Okuyamadıkları ya da yazamadıkları için zeka düzeylerinden kuşku duyulur. Aile paniğe kapılır, öğretmen öğretememenin sıkıntısını duyar, herkes çocuğa yüklenir. Anne-baba ya da öğretmenleri onları kızdırmak için böyle davranıyor olduklarını düşünebilirler. Oysa görme engelli bir çocuğa, her çocuğun okuduğu yöntemle “oku-yaz” demekle, öğrenme bozukluğu olan bir çocuktan bunu beklemek aynı şeydir. Özgül Öğrenme Güçlüğü (ÖÖG) olan çocukların hepsi birbirinden farklıdır dolayısıyla sorunları ve tedavileri de her çocuğun kendine özeldir. Okul çağı çocuklarının %10-20 sinde ÖÖG vardır. Bu durum görme, işitme ve zeka sorununa bağlı değildir.
Nedenleri Nedir?
Doğum öncesi nedenler (annenin kötü beslenmesi, annenin geçirdiği enfeksiyonlar, alkol veya ilaç kullanımı vs.)
Doğum sırasındaki faktörler (uzun ve zor doğum, erken doğum, plasenta ve göbek kordonu anomalileri, beynin oksijensiz kalması)
Doğum sonrası faktörler (doğumdan sonra nefes alana kadar geçen sürenin uzunluğu, erken yaşta ateşli hastalık, başa darbe alma vs.)
Kalıtsal faktörler (ailelerde öğrenme güçlüğü olan başka kişilerin de olması) gibi faktörlere bağlı pek çok nedeni vardır.
Sebep ne olursa olsun önemli olan ailelerin ve eğitimcilerin sorunu kabul edip, çözüme yönelmesidir.
Ne Zaman Farkedilir?
ÖÖG, çoğunlukla çocuğun okula başlamasıyla fark edilir. Yazı yazma ve okuma bu yaşlarda öğrenildiğinden belirtiler de bu esnada güçlü bir şekilde kendini gösterir. Öğretmen çocukta zeka geriliği olabileceğini düşünebilir ancak bozukluğun zeka geriliğiyle hiçbir ilişkisi yoktur.
Okul Öncesi Dönem Belirtileri
Geç konuşma
Hikaye anlatma ya da anlatılmasına ilgi duymamak
Sözcük dağarcığının yaşına uygun olmaması
Sözcükleri doğru telaffuz etmekte güçlük (“para” yerine “pala”, “arı” yerine “ayı/alı” vs.)
Ses ya da hecelerin ardışıklığını öğrenmede güçlük (“mavi” yerine “vami”, “top” yerine “pot”, “kitap” yerine “kipat” vs.)
El tercihinde gecikme (sağ ve sol eli karışık kullanmak)
Kesme, yapıştırma, boyama faaliyetlerinde güçlük
Çizim ve kopyalamaya karşı isteksizlik
Geometrik şekilleri çizmede güçlük
Harfleri ve şekilleri çizerken yanlış yönde döndürmek
Düğme iliklemekte, yardımsız giyinmekte güçlük
Parmak ucunda yürümekte, merdiven inip çıkmakta, ritmik hareket etmekte, el çırpmakta, sek sek oynamakta, zıplamakta, topu atmakta ve yakalamakta güçlük
Yardımsız giyinmekte güçlük
Kazaya yatkınlık, sakarlık
Eşleştirme güçlükleri (benzerlik, farklılık)
Duyduğunu anlamakta zorluk çekmek
Sınıflandırma güçlükleri (boyut, renk ve şekillere göre objeleri sınıflandırma)
Zaman kavramıyla ilgili güçlükler (sabah-akşam, dün-bugün-yarın, önce-sonra vb.)
Yön kavramıyla ilgili güçlükler (aşağı-yukarı, ön-arka vb.)
Mekan algısıyla ilgili güçlükler (içeri-dışarı, ayrı-bitişik, altında- üstünde vb.)
Kitabı ters tutma, ayakkabıyı ters giyme vs.
Okul Dönemi Belirtileri
Sesler ve harfler arasındaki bağlantıları öğrenmede yavaşlık
Sözcükleri oluşturan sesleri algılamakta güçlük
Bir sözcüğü farklı biçimde hecelerine ayırma
Sözcüklerdeki ince farkları algılayamamak (kız-kıs, mal-nal, kar-gar)
Sözcükleri doğru telaffuz etmekte güçlük
Dikkat çekecek ölçüde okuma hatası yapmak ve okuma hızında düşüklük
Kısa bir süre önce öğrendiği sözcüğü tanıyamama ya da birkaç satır önce okuduğu sözcüğü tekrar gördüğünde tanımakta güçlük çekme
Gördüğü harf, sayı ya da sözcükleri ters okuma (15-51, 6-9, b-d, ve-ev, ne-en vs.)
Sözcükleri okurken ya da yazarken harf-hece atlama
Yeni sözcük öğrenmede güçlük
Düşüncelerini düzgün cümleler kurarak konuşmakta ve yazmakta güçlük
Not almakta ve yazıları kopya etmekte güçlük
Çocuk şiirlerini ve şarkılarını ezberlemekte güçlük
Arkadaşlarının ve öğretmenlerinin isimlerini hatırlamakta güçlük
Duyduklarını ve gördüklerini hatırlamakta güçlük
Rutin işlerde unutkanlık yaşamak
Dikkati odaklamakta ve sürdürmekte güçlük
Bir işe başlamakta ve bitirmekte güçlük
Plan yapamamak
Giyerken giysilerin sırasını karıştırmak
Oyuncak seçiminde ve kullanımında daha çocuksu oyuncakları tercih etmek
Yaşından çocuksu davranışlar sergilemek, yalnız başına oynamayı ya da daha küçük çocuklarla oynamayı tercih etmek
Jest ve mimikleri anlamaktaki güçlükten dolayı iletişimde sorun yaşamak
Dokunmaya tepkisizlik ya da aşırı tepki vermek
Kalemi kontrol etme becerisinde yetersizlik
Okunaksız ve kötü el yazısı
Şekilleri kopya etmede ve çizmede güçlük
Harfleri ve şekilleri yanlış yönden başlayarak çizmek
Sakarlık, beceriksizlik
Ayakkabı bağlamakta güçlük
Sınıf seviyesindeki matematik problemlerini çözmede güçlük
Çarpım tablosunu, saatleri, zamana ilişkin kavramları ve fiilerin zamanlarını anlamakta, akıl yürütme ve sorun çözmede güçlükler
Yeni becerileri öğrenmede güçlük
Haftanın günleri, ayları ve alfabenin ardışıklığını hatırlamakta güçlükler
Yaşına uygun oyunları anlamakta güçlükler
ÖÖG Tedavisi
Çocukta öğrenme güçlüğü olduğundan şüphelenildiği takdirde derhal bir çocuk psikiyatrisi uzmanına başvurulması gerekir. Öğrenme bozukluğu tanısı konulduktan sonra uzman-okul-aile işbirliği içinde çocuğun desteklenmesi uygun olur. Öğrenme güçlüğü olan çocuklar için bütüncül yaklaşım önemlidir. Günümüzde yapılan çalışmalarda öğrenme güçlüğünün tedavisinde ilaçların etkili olmadığı gösterilmiştir. Özel eğitim-psikoterapi yapılmazsa öğrenme güçlüğünün kendiliğinden düzelmeyeceği de bildirilmektedir. ÖÖG alanında uzmanlaşmış kişilerce her çocuğun özelliklerine uygun bir eğitsel psikoterapi programı uygulanması tedavi için önemlidir.
Özgül Öğrenme Güçlüğü Aile ve Öğretmen El Kitabı (1. Baskı / Ekim 2020) – Nobel Akademik Yayıncılık