Kişilik, düşünen bir varlık olan insana özgü bir olgudur. Kişilik gelişimi ise bireyin kendine özgü yeteneklerin oluşumunu ve gelişimini ifade etmektedir. Bu gelişim süreci içerisinde bir çok faktör bireyin kişiliğini etkilemektedir. Annebabaların çocuk yetiştirme tutumlarının çocuğun kişilik gelişimine doğrudan etkilediği bilinmektedir. Bu noktada çocukta sağlıklı bir kişilik gelişmesi için öncelikle uygun ev ortamının sağlanması gerekmektedir. Anne babanın çocuğa karşı olumlu, sevgi dolu ve tutarlı davranması çocuğun olumlu bir kişiliğe sahip olmasını sağlayacaktır. Cinsiyet rollerinin gelişimi de erken çocukluk döneminde kız çocuğun anneyi, erkek çocuğunun babayı model alması ile gerçekleşir. “Özdeşim“ adı verilen bu olayda çocuk anne babasına model olarak onların niteliklerini özümsenmektedir (Pekkarakaş, 2010, s.26 -27; Bkz. Bölüm 2). Bu nedenle ebeveynin tutum ve davranışları erken çocukluk döneminde daha fazla önem kazanmaktadır. Bireyin kişilik gelişiminin büyük bir bölümü bu dönemde kazanıldığından ebeveynin çocuğa karşı olumlu tutum içerisinde olması çocuğun ileriki yaşlarınıda olumlu etkileyecektir.

Freud’a göre gelişim kritik dönemleri içeren farklı aşamalarda gerçekleşmektedir. Bu aşamalar bireyin kişiliğinin bazı özel bölümlerini edilmesinde kritik bir dönemi kapsamaktadır. Çocuk bu dönemlerde ebeveynlerinden bazı sosyal ve cinsiyet rollerine edilmektedir. Oedipus ve Elektra karmaşaları sürecinde babalarına hayranlık duyan kız çocukları annelerinin; annelerine hayranlık duyan erkek çocukları ise babalarının cinsiyet rollerine, dikkat çekmek için bürünürler. Bilinçli ya da bilinçsiz bir şekilde anne babaların taklit ederler. Bu sürecin bir sonucu olarak her birey içerisinde ebeveynini taşımaktadır (Ünlü, 2010, s.62). Babaların hem kız hem erkek çocuklarına karşı tutumları onların davranışları etkilemektedir. Babanın çocukla yaratıcı oyunlar oynaması, olumlu tutum geliştirmesi ve doğru model olması çocuğun ilerideki davranışlarının şekillenmesinde etkili olmaktadır. Baba, cinsiyet farketmeksizin çocuklar için maskülen (eril) bir role sahiptir. Erkek çocukları için bu rol kız çocuklarına göre biraz da olsa farklılaşmaktadır. Çünkü erkek çocukları maskülenliği ve ilerde nasıl bir baba olacağını babasını model olarak öğrenmektedir (Ünlü, 2010, s.63).

Çocukların babalarına modeli olması; öz bakım becerilerin gelişmesini ve temizlik gibi alışkanlıklar edinmesinde sağlamaktadır. Örneğin babalar çocuklarını dişlerini fırçalamak, diş ipi kullanmak, duş almak gibi kişisel hijyen kurallarını öğretebilmek tedir (Lipscomb, 2011).

Babanın olumlu bir kişiliğe sahip olması, çocuğun ileriki davranışlarını ve kişiliğini etkilediği kadar babanın çocuğun yaşamına katılımını da etkilemektedir. Daha olumlu, uyumlu ya da dışa dönük olan babalar çocuğun bakımına ve eğitimine daha çok ilgi gösterirken bu durum evleri niteliğini de artırmaktadır (Lynn et al., 2016). Yani olumlu kişilik özelliklerine sahip babaların, katılımı da daha yüksek olmaktadır. Yüksek katılıma sahip babalar çocuklarının bir takım kişilik özelliklerine sahip olmasını beklemektedir. Örneğin çocuğun sosyalleşmesini isteyen bir baba bunu sağlamak için çocuğunu bir takım kurslara kaydettirmekte ya da çocuğunun doğa sevgisini kazanmasını isteyen bir baba çocuğuyla ormanda kamp kurma etkinliği düzenlemektedir. Düşük katılıma sahip babalar ise çocuklarının kişilik gelişimi ile ilgili bazı beklentilere sahip olmakla birlikte bu gelişimi desteklemek adına bir eylemde bulunmamaktadır (Ünlü Çetin, 2015, s.300-301). Toplumsal değerleri edinmiş, olumlu kişilik özelliklerine sahip bireyler yetiştirmek isteyen babalar öncelikle çocuklarına kendi kişilikleri ile doğru model olmalı, sonrasında çocuğun bu özellikleri edilebilmesi için ona uygun çevreyi ve deneyimi sağlamalıdır.

Erken Çocukluk Gelişimi ve Eğitiminde Baba Katılımı (2. Basım/ Kasım 2020) - Nobel Akademik Yayıncılık

Ed: Dr. Şenil Ünlü Çetin

ISBN: 978-605-7846-91-4