Toplumun en küçük yapı taşı olan aile, çocuğun çevreye uyum sağlaması için ilk deneyimlerini gerçekleştirdiği yerdir. Bu nedenle de ailenin ve aile içi ilişkilerin birey üzerindeki etkileri hayatı boyunca etkili olmaktadır. Anne ve babanın temel görevi, çocuğun fiziksel, psikolojik ve sosyal ihtiyaçlarını karşılamak; çocuğun geliştirdiği kişilik yapısı ve çevreyle sağlıklı etkileşimde bulunması için ona yardımcı olmaktır.

Çocuk ile kurulan ilişki de ebeveyn tutumları kadar bu tutumlarda sergiledikleri tutarlılıkları da belirleyici olmaktadır. Anne-babaların kişilik özellikleri, arzuları, özlemleri, başarıları kendi çocukluklarında kendi ebeveynlerinden algıladıkları tutumlar da çocukları ile olan ilişkilerinde etkilidir. Ayrıca eşlerin birbirini ve çocuklarını algılayış tarzı da çocuk yetiştirme tutumlarında önemli etkiye sahiptir. Anne-babaların çocuk kavramı ile ilgili düşünceleri ve doğum öncesi zihinlerinde oluşturdukları çocuk ile ilgili bilişsel şemalar, onların çocuk yetiştirme tutumlarını da belirlemektedir. Bebeğin planlanmış ya da beklenen bir bebek olup olmadığı, doğduğunda anne ve babanın yaşları, fiziksel ve ruhsal sağlık durumları, sosyoekonomik ve sosyokültürel seviyeleri, çalışıp çalışmadıkları, aynı evin içinde kaç kişi yaşadığı gibi bir çok faktör de ebeveyn tutumları ile ilişkilidir (Şendil, 2003).

Kişiliğini oluşumunda en büyük etken aile olduğu için ebeveynin çocuk yetiştirme tutumlarındaki farklılıklar da çocuğun kişilik oluşumunda etkili ve gelecek yaşantılarında gön vericidir. Anne-babanın, çocukla olan ilişkisi ve etkileşimi, çocuğun fiziksel, duygusal, sosyal ve zihinsel gelişimi ile kişiliğin ortaya çıkması temeli oluşturmaktadır (Şendil, 2003). Çocuk büyürken, “Ben kimim?“ sorusunun yanıtını farkında olmadan içinde yetiştiği ailede bulmakta ve bulduğu yanıt, onun kimliğini oluşturmaktadır.

Sağlıklı çocuk yetiştirme de en uygun davranışın demokratik tutum olduğu kabul edilmektedir. Demokratik tutum benimseyen ebeveynler, çocuklarına karşı koydukları kurallarında tutarlıdırlar ve kurallarının mantıklı açıklamalarını yaparlar. Çocuk, bu kurallara uyduğu sürece özgürdür. Çocuk ayrı bir kişi olarak kabul edilip, ona değer verilmekte ve bağımsız bir kişilik geliştirmesi teşvik edilmektedir (Şendil, 2003).

Olumsuz tutumlarla çocuk yetiştiren ebeveynlerin çocuklarında ise çeşitli davranış bozukluklarına rastlanması beklenen bir durumdur. Çünkü olumsuz ebeveyn tutumlarında, çocuğa aşırı baskı yapılmakta ya da aşırı serbestlik imkanı sunulmakta ve aynı zamanda çocuğa birbiriyle çelişen mesajlarda verilmektedir. Anne-babadan gelen mesajlarla sevilmediğini, istenmediğini, değersiz ya da yetersiz olduğunu duyumsayan çocukta saldırganlık, yalan söylemek ve hırsızlık yapmak gibi davranış bozuklukları ortaya çıkabilmektedir. Bu davranışlar, her zaman çocuğun kendisine zarar verici nitelikte olmayabilmekte ancak gelecek yaşamında başarılı olmasını ve hedeflerine ulaşmasın engelleyici nitelikte de olabilmekte ve çocuk hem kendine hem de çevresine zarar veren bir kişilik geliştirebilmektedir.

Çocuğu baskının, korumacılığın ya da aşırı serbestliğin veya tutarsızlığın olmadığı bir ortamda, farklı seçenekleri görmesini ve tanımasını sağlayarak özgür bir şekilde olumlu tutum ve etkili iletişim becerileriyle yetiştirmek, çocuğun olumlu bir kişilik yapısı geliştirmesini sağlayacaktır.

Bebek, çocuk ve ergenlerde gerçekleştirilen terapötik süreçte ailelerle yapılan görüşmelerde de özellikle bebeğinin, demokratik ebeveyn tutumlarını benimsemeleri hem kendi içlerinde hem de birbirleriyle tutarlı davranış ve tutumlar sergilemelerini sağlamak sağaltım sürecinin ev ortamına da başarıyla taşınmasının önemli bir adımıdır.

Klinik Psikolojide Bebek, Çocuk ve Ergen Vakalarda İlk Görüşmeler (2. Baskı/ Şubat 2020) - Nobel Akademik Yayıncılık

Ed: Füsun Aygölü & Dr. Melis Seray Özden Yıldırım

ISBN: 978-605-320-159-5