Konuşma ve Dinleme Yoluyla

Erken dönemdeki sözlü oyunlar ve günlük yaşantı rutinlerinin sözel olarak paylaşılması dil gelişimi açısından önemlidir. Doğdukları andan itibaren anne babaların bebekleri ile sürekli konuşması önerilir. Çünkü bebekler dili konuşmadan önce anlamaya başlarlar. Bebekler bu konuşmaları ilk başta sözel olmayan yanıtlar verirler. Aileler bebeklerinin sözel iletişim kurma çabalarına (agulama ve heceleme) cevap verirlerse bebeğin bu isteği daha da artar. Bu nedenle, anne babaların tüm günlük rutin aktivite ve duygu durumlarını sözel olarak bebek ile paylaşmaları, bebeklerin davranışlarının aldıkları mesajları da ifade etmeleri önerilir (Özmert, 2006).

Bebeklik döneminin ardından yetişkinlerin çocukların ilgilerini, meraklarını, fikirlerini dinlemeleri, onlarla gerçek duygularını paylaşmaları, onları konuşmaya teşvik etmeleri, hem çocuğun dil gelişimini destekler hem de kendilerini değerli hissetmelerini sağlar. Yetişkinler çocukların duygu ve düşüncelerini, yaratıcı fikirlerini yakalamak ve sosyalleşmek için rutinleri kullanabilirler. Örneğin, uykuya hazırlık ve yemek zamanı bunun için oldukça elverişlidir.

Çocukların kendi aralarındaki iletişimleri de gelişim için eşsiz fırsatlar sunar. Çocuklar birbirleri için akran modelleridir. Birbirlerine dile ilişkin anlamlı örnekler ve geri bildirimler sağlarlar. Etkili iletişim becerilerinin gelişimi için çocukların akranlarıyla etkileşime girmeleri ve arkadaşlıklar kurmaları için fırsatlar yaratılmalıdır (bir kokuyu arkadaşları., 2001).

Zengin Uyarıcı Çevre

Çocuklar; doğal eğilimlerini yetişkinlerle, arkadaş gruplarıyla, malzemelerle ve çevrelerini saran diğer uyarıcılarla etkileşim kurarak güçlendirirler (Tuğrul, 2002). Bu etkileşim çocukların dil gelişiminde önemli kazanımlar sağlar. Ebeveynler çocuklarıyla konuşarak, kitap okuyarak, ev işlerini paylaşarak bu uyarıcı çevreyi oluşturabilirler.

Kitaplar en etkili sözel dilsel araçlarıdır. Yetişkinlerin çocuklara kitap okuması ile çocukların sözcüklerin anlamlarını öğrenmeleri, sözcüklerin dizilişini, seslerin farklı kullanıldığını fark etmeleri sağlanır. Kitap okunması sırasında kurulan etkileşim çocukların hem dinleme hem de ifade etme becerileri desteklenir. Etkileşimli kitap okuma özellikle sözcük dağarcığı ve erken okuryazarlık becerilerin gelişiminde etkili bir yoldur.

Yetişkinlerin çocuklara kitap seçmeleri, kitabın özellikleri hakkında konuşmaları, çocukların kitapla ilgili sorulara cevap vermeleri, soru sormaları, öyküyle ilgili tahminde bulunmaları, öyküden yola çıkarak duygularını ve hayallerini paylaşmaları dil gelişimi için eşsiz fırsatlardır.

Oyun; çocukların tüm gelişim alanlarını destekleyen, çocuklara farklı öğrenme pencereleri açan aktif ve eğlenceli bir etkinliktir. Oyun etkileşimli yapısı çocuğun dil gelişimi içinde zengin bir uyarıcı bir çevre sağlar. Oyun hem çocukları hem çocuklarla yetişkinleri bir araya getirir. Özellikle sosyo dramatik oyunlar çocukların yeni kazanılan dil becerilerini kullandıkları ve sonraki konuşma becerilerini geliştirdikleri etkili bir yoldur.

Dil gelişiminde çocuklara sunulan eğitim programlarının ayrı bir önemi vardır. Eğitim programlarında dil ve iletişimin desteklenebilmesi için çocuk-çocuk ve yetişkin-çocuk iletişimini teşvik eden bir yaklaşımın kullanılması önemlidir. Seçilen etkinliklerin sözel ve sözel olmayan dil becerilerini kapsaması, örneklerle çeşitlendirilmesi, yorumlara ve farklı çıkarımlara olanak sağlaması yaparak-yaşayarak öğrenmeyi desteklenmesi açısından önem taşımaktadır. Dil etkinliklerinin amacı; çocukların dili ses ve söz dizimsel olarak düzgün kullanmalarını, dinleme becerilerini geliştirmelerini, duygu ve düşüncelerini sözel ve sözel olmayan yollarla ifade etmelerini, sözcük öğrenme ve sözcükleri anlamına uygun olarak kullanmalarını sağlamaktadır (MEB, 2003). Bu amaç doğrultusunda; tekerleme söyleme, parmak oyunu oynama, şiir okuma, bilmece sorma, sohbet etme, resimli kitap okuma, öykü anlatma, öykü tamamlama, öyküyü tekrar anlatma, öykü oluşturma, öykü resimlendirme gibi etkinlikler yapılabilir. Okul öncesi eğitim programının bütüncül yapısı, dil etkinlikleri dışındaki etkinlik türleri de (oyun, drama, müzik, fen vb.) dil becerilerinin desteklenmesini sağlar. Burada önemli olan, çocukların kendilerini rahat ifade edebilecekleri etkileşimli bir zeminin hazırlanmasıdır.

Çocuk Gelişimi 1-2 (1. Basım/ Aralık 2019) - Nobel Akademik Yayıncılık

Ed: Doç.Dr. Özlem Gözün Kahraman & Doç. Dr. Serpil Pekdoğan

ISBN: 978-605-033-136-3