Bu yazımızda televizyon bağımlılığını, nedenlerini ve çocuklar üzerindeki belirtilerini inceledik. Yazımız "Teknoloji Bağımlılıkları" isimli kitabımızdan derlenmiştir.
Televizyon, oldukça erişilebilir bir bilgi kaynağı olmakla beraber halkın ruh sağlığı sorunlarının altında yatan artan bir etkiye sahip olabilmektedir. Televizyon izleme davranışına kontrollü bir şekilde yapılmayarak alışkanlık haline dönüşmesi ve yetişkinler ile çocuklar üzerinde vazgeçilmez bir eğilim etkisi bırakması süreç içerisinde televizyona yönelik güçlü bir bağlılığın oluşmasına neden olmaktadır. Madde bağımlılarının büyük bir bölümü durumlarının hastalıklı bir hal aldığını bilincinde olmakla birlikte, televizyon bağımlıları için bu durum geçerli değildir. Eğlence ya da zaman geçirmek için yapılan televizyon izleme etkinliğinin nasıl kontrolden çıktığını anlamak oldukça güçtür. Burada genel kabul gören ölçüt günde 2 saatten fazla televizyon izlemek olarak değerlendirilmektedir. Televizyonu olan bağımlılık, gündelik hayat içerisinde oluşan çok değişkenli kullanım yapısı sayesinde açıklanması zor bir olgu niteliği taşımaktadır.
Televizyona uzun süreli dikkat kesilmenin metaforu ilk başlarda “hipnoz olma” iken konunun anlaşılması “bağımlılık” tanımlaması yapılmasına da neden olmuştur. Bağımlılığın boyutu sadece ekran başında kilitlenmek değil, izlediklerimizin üzerimizdeki etkileri ile, isteksiz olduğumuz veya onsuz yapamayacağımız şeklinde oluşturulan algıyla bizi kontrol ettiği şeklinde görülmeye de başlanmıştır.
Belirtileri
Televizyon bağımlılığında ekran karşısında geçirilen uzun zaman izlerini gündelik hayat sorumluluklarından; kendisine ve çevresine faydalı faaliyetlerde uzaklaştırması ve bunu kontrol altına alınamaması temel sorunu oluşturmaktadır. Televizyon bağımlılığı, izleyicinin düzenli takip ettiği haber programları, dizileri, televizyon futbol programları veya eğlence programları gibi içerikler izlemesi değildir. Televizyon bağımlılığında, içerik fark etmeksizin televizyona bağlanmak ve günlük olarak 2 saatten fazla televizyon karşına zaman geçirmek belirleyicidir. Kimsenin televizyon izlemediği için krize girmesi söz konusu değildir ancak televizyon izlemeye başladıktan sonra saatlerce televizyon başında zaman geçirmesine neden olacak şekilde kişinin bu durumu sonlandıramaması asıl sorunu oluşturmaktadır.
Görsel ve işitsel medyanın en etkin aracı olarak artık günümüzde bütün evlerde bulunan televizyon, her biri farklı şekilde düzeylerde etkisi altına almaktadır. Çocuklar ve gençler ise bu etkiden en çok payını alan grup olarak öne çıkmaktadır. Bunda en önemli etken, bu grubun hem televizyon izlemeye daha fazla zaman ayıracak imkanının olması hem de kendini kontrol etme bilincinin henüz tam oturmamış olmasıdır.
Çocuklarda Televizyon Bağımlılığının Nedenleri
Yetişkin üzerine erişmemiş, kendi kararlarını sağlıklı şekilde veremeyecek durumda olan çocuklarda kontrol durumunda olması gereken başta ebeveynlerin bağımlılık konusunda gerekli bilince sahip olması ve televizyonlarda sunulan çocuklara özgü zengin kanal ve içeriklerin varlığı çocuklarda televizyon bağımlılığını ortaya çıkarıcı bir nitelik taşımaktadır.
*Ebeveyn ve Bakıcı Etkisi
Çocuklarda televizyon bağımlılığının en başlıca nedeni, ebeveynlerin ve bakıcıların etkisidir. Ebeveynin veya bakıcının bebeği veya çocuğu, yemek yemesi, uyuması bunun yanı sıra çok hareketli ve dikkat sorunu varsa çocuğun hareketini azaltması, etrafında yaşıtlarının olmaması nedeniyle sıkılmasını önlemek veya çocuğun gelişimine ve öğrenmesine faydası olur düşüncesiyle uzun zaman televizyon önünde oturması gelmektedir. Ebeveynlerin ya da bakım verenlerin de televizyon bağımlısı olmaları, ebeveynler arasında çatışma olması, ailedeki maddi yetersizlikler, sosyal ve çevresel desteğinin az olması da yine çocuklarda televizyon bağımlılığının nedenleri arasında yer almaktadır. Yine çocukların ilgi ve yeteneklerine göre alternatif etkinlikler ortaya koyulmaması ve aile içi iletişimin az olması da çocukların televizyon bağımlılığına neden olan önemli bir etken olarak ortaya çıkmaktadır.
*Tematik Çocuk Kanalları
Artan çocuk kanal sayısı beraberinde bu kanalların özelinde televizyonun etkilerine yönelik tartışmaları getirmiştir. Söz konusu tematik yayınların, çocukların seviyesinde yapılmasından kaynaklı olarak yararlı olduğunu savunanların yanında, bu kanalların çocuğun televizyon izleme süresine ve bağımlılığı arttırdığını ileri süren bilim insanları da bulunmaktadır.
Çocukların ilk karşılaştığı medya mecralarının birisi televizyon, türü ise olumlu veya olumsuz etkilerine maruz kaldıkları çizgi filmlerdir. Yapılan araştırmalar, öğrencilere günün her saatinde çizgi film izleme imkanı sağlayan tematik çocuk kanallarının televizyon bağımlılığını artırıcı bir nitelik taşıdığını ortaya koymaktadır.
Televizyon Bağımlılığının Sonuçları
Teknoloji Bağımlılıkları (1. Baskı / Aralık 2020) – Nobel Akademik Yayıncılık
Ed: Prof. Dr. Cengiz Şahin & Doç.Dr. Selim Günüç
ISBN: 978-625-406-933-8