• Yenidoğan bebeğe mama şişesini ters olarak verdiğinizde de emmeye çalışır. Oysa bir ya da iki ay sonra biberonun ne tarafından emileceğini öğrenir. Kendisine ilginç gelen bazı davranışları sadece tekrar etmez, aynı zamanda bazı basit problemleri de çözmeye çalışır.
• Üç aylık bir bebek önünde duran bir nesneye ulaşabilir. Hareketleri ile çevresindeki dünya arasında bir bağlantı olduğunu farkındadır. Farkındalığı artıkça insanların yüzlerine daha çok ilgi gösterir. Müzik duyduğunda sessizleşerek dikkatini müziğe odaklayabilir. Bu noktada anne babalar bebeklerini önce bebek koltuğuna yerleştirip ulaşabileceği uzaklığın biraz ilerisine ilgisini çekecek (renkli-sesli) nesneler koyabilirler. Sonra da onu ileri doğru uzanıp o nesneleri alması için yönlendirebilirler.
• 5 aylık bir bebek, gözünün önündeki top battaniyenin altına saklandığında onu aramaktan vazgeçer. Oysa 8 aylık bir bebek, onu aramaya devam eder çünkü nesne gözünün önünden kaldırıldığında onun yok olmadığını öğrenmiştir. Benzer bir biçimde 4 aylık bir bebek annesi mutfağa gittiğinde onu kaybettiğini düşünürken 9 aylık bir bebek ise annesinin hala mutfakta olduğunu bilir. Bu durum özellikle sağlıklı anne- bebek bağlanması açısından da önemlidir.
• Bebek 6 aylık oluncaya kadar eline geçen topu ya da emziğin on beş dakika önce elinde olan top ya da emzikle aynı olduğunu anlayamaz. Onun için her şey yeni baştan olur ve duyu organlarının algıladığının dışında bir dünyanın varlığını kabul etmez.
• 6 aylık bir bebek vücudunun kontrolünü kazandıkça, yardıma gereksinme duymadan bir şekilde oturmaya başlar. Kendisiyle konuşulduğunda sesler çıkararak karşılık vermeye çalışır ki bu konuşmanın iki yönlü bir iletişim olduğunun farkına vardığını gösterir. Her iki elini de aynı zamanda kullanabilir ve her iki eliyle de küçük oyuncaklar tutabilir. Bu noktada da onunla normal sesle konuşmak ve onun da yanıtını verebilmesi için bir süre sessiz kalmak yararlı olabilir. Karşılık verdiğinde de anne-baba buna ne kadar sevindiğini göstermelidir. Bu onun için ödüllendirici olacaktır. Sonra “Cee” oyunları oynanabilir. Ayrıca elinde küçük bir oyuncak tuttuğunda, diğer eline de bir oyuncak verilmeli, oyuncağı bir elinden diğerine geçirmesi için de desteklenmelidir.
• 1 yaşındaki bir çocuk temel ihtiyaçlarını yerine getirmeye ve basit emirleri anlamaya başlar. Başkalarını taklit eder. Ani hareketleri sınırlı olsa da anne babasının basit hareketlerinden bazılarını taklit edebilir. Daha meraklı, çevresindeki dünya ile daha ilgili bir hale gelir ve çevresindeki şeylerin nasıl çalıştığını araştırmaya başlar. Bu noktada anne babalar her şeyi onun yerine yapmamalı, onu basit sözcükler kullanarak yönlendirerek kendi başına işlerini yapmasına izin vermelidir. Ses çıkaran iki nesneyi birbirine çarparak ona ses çıkartmayı öğretebilir. Küçük bir kutu içine ses çıkartacak iki nesne koyabilir, sonrasında da kutuyu sallayıp ve onun eline verip onu da sallamasını isteyebilir. Ayrıca oyuncağı bir minderin veya kutunun altına saklayıp onu arayıp bulmasına yardımcı olabilir.
• 1 yaşındaki bir çocuk vücut koordinasyonu geliştikçe merdivenlerden aşağı inebilir veya yukarı çıkabilir. Konuşmaları dinler. Artık dilin ve konuşmanın günlük yaşamdaki öneminin farkındadır. Bir nesneyi başka bir şey yerine kullanma yeteneği geliştikçe, oyuncak ayılarla ve bebeklerle oynamaya başlar. Bu noktada anne baba çocuğun onların da yardımıyla koşmayı, zıplamayı ve tırmanmayı öğretebilir. Onunla konuşurken onu kendilerini dinlemesi için özendirebilir ya da sorular sorabilir. Çocuğun hayal gücünü geliştirebilecek oyunlar oynaması için ona kuklalar, renkli kağıtlar ve kalemler gibi çeşitli oyuncaklar verebilir. Oyuncağını farklı yerlere saklayıp arayıp bulmasına yardımcı olabilir.
• 2-4 yaşındaki çocuk, gözünün önünde bulunmayan ya da hiç olmayan nesne, kişi ve olayı temsil eden semboller geliştirir. Örneğin; bu yaştaki bir kız çocuğu çay bardağını taç gibi kafasına geçirerek prenses olduğunu sanır ya da battaniyeyi elbise gibi kullanıp üzerine dolar.
• Yine 2-4 yaşlarındaki bir çocuk benmerkezci düşünür. Hoşuna giden ilgisini çeken her şeye sahip olmak ister. Başka çocukların elinde olanı kapmak ister. Kendisinin bildiğini herkesin bildiğini ve kendisinin gördüğünü de herkesin gördüğünü düşünür. Örneğin, babasıyla telefonda konuşurken ona elindeki oyuncağı ima ederek: “Bak, oyuncağım kırıldı” der. Güneş ona ısıtmak için vardır. Annesi ona bakmakla yükümlüdür. Çocuk süt içmeyi sevmiyorsa diğer insanların da sevmediğini düşünür. “Ben nereye gidiyorsam güneş beni izliyor, ben hızlanınca o da hızlanıyor” şeklinde düşünür.
• 3 yaşındaki bir çocuk artık farklı nitelikte iki nesneyi karşılaştırabilir. Hangisinin daha küçük ya da büyük olduğunu söyleyebiliriz. Dili daha iyi kullanabilmektedir. Sözcük dağarcığı gelişmiştir. Artık anne babalar basit sıfatlar kullanarak daha uzun ve daha karışık cümleler kurabilirler. Çocuk nesneler arasındaki benzerlikleri görür. Nesneleri eşleştirebileceği gibi aynı renkte olanları da eşleştirebilir. Bu noktada anne babalar çocuklarıyla kelime oyunu oynayabilir ya da çocuk şarkıları söyleyebilirler. Onlara öyküler okuyabilirler. Renk eşleştirme becerisini geliştirebilmek için onlara sorular sorabilirler. Örneğin hangi boyama kalemi ile kazağının aynı renkte olduğunu sorabilirler. Şekilleri isimlendirebilirler. Yapboz türü oyuncaklarla oynamasını sağlayabilirler.
• 4-7 yaşlarındaki bir çocukta canlandırmacılık göze çarpar. Canlandırmacılık çocuğun yaşayan ve yaşamayan nesneler arasında ayrım yapmasıdır. Cansız nesnelere canlılık özelliklerini verir, hayvanlara da insani özellikler yükler. Örneğin bu dönemdeki kız çocuklar oyuncak bebeklerine yemek yedirirler ya da düştüklerinde canlarının yanmasına neden olan sandalyeye tekme atabilirler.
• 7-11 yaşlarındaki bir çocukta mantıksal düşünme gelişir. Sorun çözmeyi ve muhakeme yapabilmeyi öğrenir. Artık bir olayın ya da nesnenin sadece görünen kısmına değil arka planını da kavramaya başlar. Tersine çevirebilme yetisi gelişir. Örneğin çocuk okula gittiği yoldan aynen geri dönebilir. Sınıflama yapabilir; örneğin kendisine verilen on tane topu renklerine büyüklüklerine göre sınıflandırabiliriz. Ben merkezcilikten uzaklaşır.

Çocuk Psikolojisi Çizgi ve Animasyon Filmler (Genişletilmiş ve Güncellenmiş 2. Baskı / Nisan 2021) - Nobel Akademik Yayıncılık

Ed: Uzm. Psk. Tarık Solmuş

ISBN: 978-625-439-208-5